Let's develop peasant computing, let's breed “kittens”

Framasoft + AMIPO

Inleiding

In de afgelopen jaren heeft er een centralisering plaatsgevonden van het internetgebruik door een extreem klein aantal online serviceproviders, de belichaming van het inmiddels bekende GAFAM (Google Apple Facebook Amazon Microsoft). Deze concentratie, die volledig in strijd is met de oorsprong van het gedecentraliseerde en gedistribueerde Internet ¹, heeft Tim Berners Lee, de schepper van het web, ertoe aangezet voorstellen voor de toekomst te formuleren.² Waarom zouden we ons dan zorgen maken? Eenvoudigweg omdat gegevens, en in het bijzonder onze persoonlijke gegevens, de economische brandstof zijn van deze grote spelers en een dergelijke accumulatie van informatie over ons hen enorme macht geeft, waardoor we veranderd zijn in "producten" in ruil voor hun "gratis" diensten. De vragen die deze situatie oproept zijn veelvoudig en complex: algemeen toezicht, kunstmatige intelligentie gevoed door "big data", het einde van anonimiteit en privacy, vrijheid van meningsuiting en toegang tot ingeperkte informatie, censuur of verlies van gegevens na de sluiting van een dienst, ... Gelukkig heeft een groep hardcore Galliërs zich verzameld rond de vereniging Framasoft ³ en zich moedig ertoe verbonden om het Internet ⁴ te "de-googlen" en dit initiatief te verspreiden zodat we de controle kunnen "herwinnen". ⁵

De gevaren

Spionage

Onder het valse voorwendsel van "een betere gebruikerservaring" wordt ons gedrag op het internet voortdurend bespioneerd. Deze informatie kan worden gebruikt om gerichte reclame weer te geven. Maar de onthullingen van Edward Snowden toonden ook aan dat internetreuzen werden gedwongen om deze gegevens (soms zeer privé: e-mails uitgewisseld op GMail, foto's gedeeld op Facebook, Skype gesprekken, geolocatie van telefoons, enz.) door te spelen aan overheidsdiensten. Onder het voorwendsel van terrorismebestrijding kunnen staten nu veel meer informatie verkrijgen dan een "Big Brother" ooit had durven dromen.

Privacy

Onze gegevens zijn een verlengstuk van onszelf. Ze kunnen aangeven waar we zijn, met wie we daar zijn, wat onze politieke voorkeur of seksuele geaardheid is, welke websites we bezocht hebben, wat ons favoriete recept is, welke onderwerpen ons interesseren, enz.

Een enkel gegeven hoeft op zich niet per se gevoelig te zijn. Maar de combinatie ervan kan dat zeker wel zijn (als je bijvoorbeeld allerlei zaken opgezocht hebt rond kanker en vervolgens een levensverzekering aanvraagt).

In een wereld waarin alles digitaal wordt (lezen, tv kijken, telefoneren, muziek beluisteren, met vrienden rondhangen op sociale netwerken, ...), is ons privéleven een essentieel element van wat ons uniek maakt. Als iemand met slechte bedoelingen toegang krijgt tot jouw smartphone, dan kan die binnen enkele minuten genoeg over je te weten komen om jou ernstige schade te berokkenen. Hij of zijn kan je identiteit misbruiken op Facebook, bedrijfsinformatie ontvreemden, aankopen doen zonder jouw toestemming, enz.

Centralisatie

De belangrijkste spelers op het internet zijn echte octopussen geworden. Facebook is eigenaar van WhatsApp en Instagram, Google van Youtube en Waze, Microsoft distribueert Skype, enz.

Deze concentratie van spelers brengt verschillende problemen met zich mee. Wat gebeurt er als Facebook de boeken toe doet? Hoe kan ik zoeken als Google crasht? We worden geleidelijk afhankelijk van diensten die door een beperkt aantal actoren worden verleend. Apple (iPhone), Google (Android) en Microsoft (Windows Phone) bijvoorbeeld hebben bijna de hele markt van besturingssystemen voor smartphones in handen.

Bovendien staat de omvang van deze spelers innovatie in de weg: het is moeilijk om een start-up op te starten als je moet opboksen tegen Apple of Google (beide bedrijven staan respectievelijk op één en twee genoteerd op de beurs).

Tot slot, het gebrek aan diversiteit van deze reuzen geeft hen ook de mogelijkheid om niet alleen gemakkelijk persoonlijke informatie te verzamelen. Het geeft hen ook de macht om de informatie die ze verspreiden te wijzigen. Een zoekopdracht op Google voor het woord "kernenergie" zal andere resultaten geven als Google denkt dat je een milieuactivist bent of een voorstander van kernenergie.

Opgesloten

De webservices die je op je computer of smartphone gebruikt, worden over het algemeen uitgevoerd in de "cloud". Dat zijn servers die over de hele planeet verspreid zijn en zowel jouw gegevens (e-mails, foto's, bestanden, enz.) als de applicatiecode opslaan.

Wat jouw gegevens betreft, stelt zich het probleem van de duurzaamheid ervan. Wat gebeurt er met jouw bestanden als Dropbox morgen stopt? Wat zijn bovendien de mogelijkheid om van service te veranderen? Hoe kan je bijvoorbeeld al jouw foto's overzetten van Facebook of Picasa naar een andere dienst, inclusief alle commentaren?

Wat de apps betreft, ben je overgeleverd aan de grillen van de dienstverlener. Die kan reclame toevoegen, de interface veranderen, etc. Maar je hebt vooral nauwelijks controle over wat de toepassing kan doen. Apps zijn "black boxes" die kwaadwillig kunnen handelen (sms'en zonder jouw medeweten, ongewenste code uitvoeren, enz.).

Kortom, deze bedrijven sluiten ons op in kooien. Het zijn gouden kooien, dat wel, maar ondanks alles blijven het kooien!

"Degooglisons Internet"

Framasoft wil met het initiatief "Degooglisons Internet" deze gevaren die ons digitale leven bedreigen, ondervangen. Ze bieden daarvoor een aantal vrije en open, ethische, decentrale en solidaire diensten aan. Ze hebben een lijst opgesteld van de meest gebruikte particuliere software en diensten en bieden als alternatief vrije en open software en diensten aan die door iedereen gebruikt kan worden ⁶.

In 2017 zullen een veertigtal gratis online diensten worden aangeboden aan internetgebruikers: opslaan van gegevens in een persoonlijke "cloud", een agenda en contacten, collaboratief bewerken van documenten, videoconferenties, cartografie, vergaderverzoeken en peilingen, een mailinglijst, een sociaal netwerk, online boeken, een zoekmachine, educatieve spelen, projectbeheer, ... De lijst is lang maar "de weg is open".

Vrijheid

De geschiedenis van het internet zelf is een geschiedenis van vrije software, zowel in termen van standaarden als van gebruikte protocollen. De populariteit en het potentieel ervan hebben sommigen jaloers gemaakt. Grote bedrijven willen de controle verwerven door het opleggen van gesloten code in vergrendelde en niet-interoperabele systemen.

Om ervoor te zorgen dat het internet trouw blijft aan de grondbeginselen die tot het succes ervan hebben geleid, moeten we vrije toepassingen vinden, d.w.z. toepassingen waarvan de broncode open, toegankelijk en onder vrije licenties is.

Ethiek

Framasoft zet zich in om alleen software te gebruiken met "open" broncode en pleit voor een internet dat opgebouwd is rond de principes van delen en onafhankelijkheid.

Uitbuiting, surveillance, censuur en toe-eigening van gegevens zijn waarden die Framasoft weigert, ten gunste van transparantie (eerlijkheid), het duidelijk vermelden van de gebruiksvoorwaarden van diensten en het weigeren van discriminatie.

Framasoft verbindt zich er dan ook toe de gegevens van gebruikers van haar diensten niet te exploiteren en een open en eerlijk web te promoten.

Solidariteit

De diensten die Framasoft aanbiedt bevorderen een economisch model dat gebaseerd is op het spreiden van de kosten, het delen van de middelen en een zo groot mogelijke toegankelijkheid.

Dit model heeft ook een opvoedend karakter omdat het documenteren van de uitrol van de diensten ervoor zorgt dat een groot aantal gebruikers in staat zal zijn deze middelen te delen.

Wij geloven ook dat misbruik zal vermeden worden door gebruikers niet te infantiliseren en de verantwoordelijkheid voor het gebruik van diensten te delen.

Framasoft zet zich in om het respect en de autonomie van deze gebruikers te bevorderen (zolang er sprake is van wederkerigheid).

Decentralisatie

Internetintelligentie moet gebaseerd zijn op elke netwerkspeler in een peer-to-peer-dynamiek, om te voorkomen dat er een Minitel 2.0 ⁷ ontstaat.

Om gelijkheid voor iedereen te waarborgen, zowel voor burgers als voor ondernemers, moeten monopolies niet alleen worden vermeden, maar moet ook worden voorkomen dat persoonlijke of openbare gegevens worden gemonopoliseerd.

Door via tutorials uit te leggen hoe de gratis oplossingen die een rechtvaardiger internet mogelijk maken, kunnen worden verveelvoudigd, vergemakkelijkt Framasoft het verspreiden van de code en diversifieerd het de gebruiksmogelijkheden.

Framasoft zet zich ook in om self-hosting en interoperabiliteit te faciliteren, zodat gebruikers niet "opgesloten" raken.

Het C.H.A.T.O.N.S. Project

Geconfronteerd met het succes van zijn "Degoogle Internet" campagne, heeft Framasoft het aantal gebruikers van zijn online diensten zien stijgen, samen met de werkbelasting om ze te onderhouden en te ondersteunen en nieuwe diensten aan te bieden. De vereniging, geleid door vijf vaste leden, leeft voornamelijk van giften en wil niet groeien en op 'menselijke' schaal blijven.

Om deze dynamiek uit te breiden en de decentralisatie van diensten aan te moedigen, lanceerde Framasoft het C.H.A.T.O.N.S. initiatief ⁸ (Collectif des Hébergeurs Alternatifs, Transparents, Ouverts, Neutres et Solidaires) om verschillende structuren en initiatieven samen te brengen die diensten, gegevens en inhoud op hun eigen manier hosten, met respect voor een gemeenschappelijk manifest en een charter ⁹. Deze twee documenten worden gezamenlijk opgesteld en gewijzigd door de leden van het collectief. Op die manier kan rekening gehouden worden met de evolutie van de verschillende structuren en de sociale, technische en juridische omgeving van datahosting in Frankrijk.

Algemeen beleid

Het collectief CHATONS heeft een bestuursvorm die direct is geïnspireerd op Vrije Software. Beslissingen over de evolutie van het collectief en het charter zullen collegiaal genomen worden. Net als dat bij een broncode het geval is, kan het collectieve model worden gedupliceerd en aangepast aan bijvoorbeeld regionale eigenheden.

Elk lid wordt uitgenodigd deel te nemen aan collectieve besluiten die zoveel mogelijk bij consensus zullen worden genomen. In geval van een belangenconflict kunnen de besluiten met gewone meerderheid van stemmen worden genomen.

Het domein chatons.org wordt onderhouden en gehost door Framasoft (zolang dit mogelijk is en tenzij het collectief anders beslist). Het zal een website omvatten, met inbegrip van de ledenlijst, alsook een mailinglijst om iedereen te inspireren door middel van uitwisseling tussen de leden. Die laatste worden uitgenodigd om samen te werken met de inhoud die via deze site wordt verspreid, om informatie over CHATONS en de gratis hosting onder het brede publiek te verspreiden.

CHATONS heeft geen administratief statuut, aangezien het voornamelijk bestaat uit een openbare ledenlijst en een reeks documenten om de uitwisseling van kennis, de kapitalisatie van goede praktijken en spin-offs te vergemakkelijken.

Elke organisatie die de principes van dit manifest en het charter van CHATONS respecteert, kan aanspraak maken op lidmaatschap. Om als lid gehandhaafd te blijven, moet het collectief informatie krijgen over zijn aanspreekpunt en moet ten minste een van zijn eigen leden op de discussielijst staan.

Na bespreking en eventueel een paar suggesties kan een gewone meerderheidsstemming plaats vinden over de aanvaarding van deze nieuwe organisatie door het collectief.

Een of meer leden kunnen zich echter het recht voorbehouden om de terugtrekking van een ander lid te verzoeken, op voorwaarde dat:

• het voorstel gesteund wordt op basis van overtuigende argumenten die onder alle leden worden verspreid;
• er ingestemd wordt met een collectieve stemming, al dan niet na een tegensprekelijk debat.

In het besef dat het niet mogelijk is de naleving van alle punten van het CHATONS-handvest te garanderen zonder afbreuk te doen aan de vertrouwelijkheid van de persoonsgegevens, zal de collegiale toetsing de facto onvolmaakt zijn. Het collectief is dus vooral gebaseerd op het vertrouwen en de welwillendheid die leden onder elkaar hebben.

CHATONS zal dus, onderling en voor elk van de gezichtspunten, de goede praktijken en regels moeten vinden voor de opneming, ondervraging of uitsluiting van de leden, in het prioritaire belang van de eerbiediging van de fundamentele vrijheden en het privéleven van de gebruikers van de diensten van het collectief.

Verplichtingen

Elk lid, hierna "KITTEN" genoemd, verbindt zich ertoe het charter na te leven met de volgende principes :

Transparantie, non-discriminatie en bescherming van persoonsgegevens

Eerlijkheid is het sleutelwoord van deze verbintenissen, die tot doel hebben de betrouwbaarheid van de voorgestelde diensten vast te stellen en het vertrouwen van de gebruikers te vergroten. De Algemene Gebruiksvoorwaarden dienen volkomen duidelijk en toegankelijk te zijn en mogen niet in strijd zijn met het CHATONS-Carter.

De host moet een transparant beleid voeren voor het beheer van gebruikersaccounts, zonder discriminatie, ongeacht of de toegang gratis of tegen betaling is. Het moet de jurisdictie van het betrokken land eerbiedigen.

De host verbindt zich ertoe alle gebruikers toe te staan hun persoonlijke gegevens, al dan niet versleuteld, te herstellen, behalve in het geval van bepaalde diensten gebaseerd op de tijdelijke overdracht van versleutelde persoonlijke gegevens.

Openheid, economie, bescherming

De aangeboden diensten moeten aan een aantal technische vereisten voldoen. Met name servers moeten gebaseerd zijn op open source. Dergelijke software zal de reproduceerbaarheid van de dienst mogelijk maken, zonder bijkomende ontwikkelingen in de structuur van de server te genereren, of als bijdrage tot vrije software.

Het gebruik van open formaten is verplicht, in ieder geval voor alle gegevens die naar de gebruikers worden gestuurd. Dit is een duidelijk beleid ten gunste van interoperabiliteit. Wanneer het gebruik van open formaten onmogelijk is, moeten de gegevens onder een vrije licentie beschikbaar zijn voor zoveel mogelijk besturingssystemen. De bronnen moeten toegankelijk worden gemaakt.

Leden van CHATONS verbinden zich ertoe de open licenties te respecteren voor de software die zij gebruiken (met inbegrip van het vermelden van deze licenties en het verwijzen naar de bronnen).

In ethisch opzicht is sponsoring acceptabel, net als mecenaat, donaties of een businessmodel dat bestaat uit het laten betalen voor bepaalde functies of zelfs voor de hele dienst. Het businessmodel van elk CHATONS-lid moet duidelijk gemaakt worden op een speciale pagina die voor gebruikers gemakkelijk te raadplegen en te begrijpen is. Het spreekt voor zich dat de economische aspecten van de activiteiten van een CHATONS-lid strikt in overeenstemming moeten zijn met de wetgeving van het land in kwestie.

Reclame van reclamebureaus wordt echter niet aanvaard. Evenmin mag er gebruik worden gemaakt van persoonsgegevens, mag de gebruikersactiviteit niet gemonitord worden behalve voor juridische en statistische doeleinden, mogen de gebruikersadressen niet voor andere dan administratieve of technische doeleinden worden gebruikt. Statistische hulpmiddelen moeten gratis zijn en voldoen aan de voorwaarden van het Collectief.

Solidariteit en verspreiding

De leden van CHATONS moeten elkaar helpen en bijstaan, door middel van een discussielijst of andere middelen, waaronder periodieke vergaderingen. Zo kunnen CHATONS-leden hun diensten verder ontwikkelen. Een van de doeltreffendste manieren om systematische wederzijdse hulp in stand te houden, is bij te dragen tot de ontwikkeling van free software tools.

De leden mogen zich echter tot een kleine kring beperken, omdat dat slechts een beperkt aantal mensen tevreden zou stellen en discriminatie bij de toegang tot diensten zou veroorzaken. Integendeel, alle inspanningen op het gebied van communicatie met een breder publiek worden aangemoedigd als een manier om gratis hostingoplossingen te verspreiden en netwerken te creëren rond de principes van het collectief. De middelen moeten worden gedeeld door middel van trainingen, voorlichtingsbijeenkomsten voor het publiek, stands tijdens evenementen, presentaties op conferenties, de publicatie van brochures, enz.

Neutraliteit

De diensten van een CHATONS-lid mogen niet worden gehost door een actor die de netneutraliteit niet bevordert. Gegevenspakketten moeten zonder onderscheid door de CHATONS-diensten worden verzonden, wat betekent dat de inhoud, de bron of de bestemming niet mogen worden onderzocht. Er kan geen prioriteit worden gegeven aan een communicatieprotocol in de manier waarop informatie wordt verspreid. En data kunnen niet willekeurig worden gewijzigd.

De neutraliteit van CHATONS is ook een politieke neutraliteit, aangezien de overtuigingen van de leden niet zullen worden onderzocht of bestraft, zolang zij binnen het kader van de geldende wetgeving blijven.

AMIPO, ervaring met een CHATONS in opbouw in Orléans

AMPIRO, ("L'Association de Maintien de l'Informatique Paysanne Orléanaises") is een variatie op de Franse "AMAP" (vereniging van biologische boeren die hun groenten en fruit rechtstreeks aan abonnees leveren), met het idee om goede bytes te vinden in een lokale vereniging, in plaats van op de Amerikaanse "supermarkt". Een "landbouwer" wordt gedefinieerd als eenieder die zich inzet voor zelfvoorziening en bijdraagt aan de ontwikkeling van het milieu en het platteland.

Het ondertekenen van een lokaal CHATONS-initiatief begint met het samenbrengen van een groep mensen die gemotiveerd zijn door de idee van praktische reflecties over het waarom en het hoe. Vanaf de eerste prototypes van diensten die geïnstalleerd werden op gerecycleerde servers achter een duidelijk asymmetrische internet-toegang (met meer downloadcapaciteit dan verzendcapaciteit via ADSL¹⁰), willen ze doorstromen naar de "productiefase" op servers die gehost worden bij ethische leveranciers in overeenstemming met onze basiswaarden (zoals ARN ¹¹ in de Elzas of Tetaneutral ¹² in Toulouse).

Dat vereist het opzetten van een juridische entiteit (in dit geval een collegiale vereniging ¹³ zonder president of hoofdkantoor), een bankrekening openen, een openingsevenement organiseren om geld in te zamelen, inhoud creëren om mensen bewust te maken en workshops opzetten voor een breed publiek, afspraken maken over de gebruikte technologieën en de diensten die aangeboden worden, beslissen of de welkomstpagina van de website in http of https moet staan, de nodige communicatie- en documentatietools creëren; de installatie en het beheer van de servers organiseren; ervoor zorgen dat het handvest wordt nageleefd door de nodige waarborgen in te bouwen, momenten en communicatiekanalen voorstellen om de vragen van de gebruikers te beantwoorden, ...

Het hoofddoel van AMPIRO is het aanbieden van een persoonlijke clouddienst (gebaseerd op NextCloud) die het mogelijk maakt om bestanden, contacten en kalenders gratis op te slaan, met de mogelijkheid om meer opslagruimte te verkrijgen door lid te worden van de vereniging. Het enthousiasme van het collectief stopt daar niet bij. Er kan een VPN (Virtual Private Network ¹⁴) aangeboden worden, of er kan gewerkt worden aan end-to-end encryptie, zodat we de gegevens die ons worden vertrouwd niet kunnen lezen, met de bedoeling om diensten te kunnen aanbieden aan lokale verenigingen of om coöperatieve projecten op het gebied van IT te begeleiden.

Met onze vereelte handen, als ruwe boeren in de computerwereld, willen we zoveel mogelijk zaden planten in de hoofden van onze medemens, zodat kleine pixelachtige "chatons" kunnen rondlopen op vrije en boomrijke wegen.

¹. In eerste instantie bedoeld om de CERN ervan te overtuigen dat een systeem van wereldwijde hypertext interessant was voor het onderzoekscentrum, is dit document een voorbode van het World Wide Web zoals we dat vandaag kennen: https://www.w3.org/History/1989/proposal-msw.html ↩

². https://www.theguardian.com/technology/2017/mar/11/tim-berners-lee-web-inventor-save-internet ↩

³. https://framasoft.org/ ↩

⁴. https://degooglisons-internet.org/ ↩

⁵. https://framabook.org/numerique-reprendre-le-controle/ ↩

⁶. https://degooglisons-internet.org/alternatives ↩

⁷. Gratis internet of Minitel 2.0? Benjamin Bayart. https://www.youtube.com/watch?v=AoRGoQ76PK8 ↩

⁸. https://chatons.org/ ↩

⁹. https://chatons.org/charte-et-manifeste ↩

¹⁰. https://nl.wikipedia.org/wiki/ADSL ↩

¹¹. http://arn-fai.net/ ↩

¹². https://tetaneutral.net/ ↩

¹³. http://www.passerelleco.info/article.php?id_artikel=103 ↩

¹⁴. https://nl.wikipedia.org/wiki/Virtueel_Particulier_Netwerk ↩